De uitslag van puzzel nr. 16
Vorm zoveel mogelijk verschillende woorden met de letters uit het
woord "WIMMENUMER".
Toelichting
Het werd een hele klus om de inzendingen
op een eerlijke wijze te beoordelen. Ik heb uiteindelijk besloten meerdere
prijzen toe te kennen.
In de eerste plaats heb ik gekeken naar de precieze opdrachtomschrijving:
Alleen woorden die in het "Groene boekje" (=officiële
Woordenlijst Nederlandse taal) voorkomen zijn toegestaan.
Nu zijn er van het Groene Boekje verschillende uitgaven, want in de loop der
tijd zijn diverse fouten en inconsequenties verbeterd. Lezers die hierin
geïnteresseerd zijn verwijs ik naar de boeiende website:
http://www.onzetaal.nl/advies/gb
Voor onze puzzel is dat echter niet van belang, ik heb geen verbeteringen
ontdekt die betrekking hebben op woorden die uit WIMMENUMER gevormd kunnen
worden.
Mijn opdracht gaf één uitbreiding aan het Groene
Boekje:
Van werkwoorden zijn alle vormen toegestaan.
De digitale ("Elektronische") versie van het Groene Boekje geeft van een
werkwoord de volgende vormen: Bijvoorbeeld: remmen, rem, remt, remde, remden,
geremd, remmend.
De papieren versie geeft hier alleen remde, geremd. Maar volgens de
opdracht zijn alle vormen toegestaan.
Er is echter nog een vervoeging en dat is de aanvoegende wijs: "remme"
(bijvoorbeeld in "men remme niet voor dieren"). Verderop ga ik nader in op die
aanvoegende wijs. Volgens mijn puzzelinstructie is deze aanvoegende wijs, hoewel
niet in het Groene Boekje vermeld, wel toegestaan.
Mijn opdracht gaf ook twee beperkingen:
1. Eigennamen (zoals WIM) mogen niet.
Hier stuiten we op een probleem: zijn de woorden "Ier" en de
meervoudsvorm "Ieren" die in het Groene Boekje staan toegelaten? Zijn het
namen? Een extra complicatie is dat ier (met een kleine letter) ook "gier"
betekent, en "Iers paard" of "Ierse setter". Maar... die drie betekenissen, met een kleine letter, staan niet in het Groene
Boekje, alleen in Van Dale. Ik heb besloten dat "Ier" de naam is van een inwoner van Ierland,
en derhalve niet is toegestaan, en het meervoud "Ieren" dus ook niet.
2. Ook geen afkortingen.
Een der inzenders gaf de woorden 'm, m'n, 'n en 'r. De apostrof wordt hier
gebruikt om aan te geven dat er letters zijn weggelaten. De toelichting in het
Groene Boekje noemt dit "grafische inkorting". Ik vind inkorting een vorm van
afkorting, en keur deze woorden dus niet goed. (Overigens geen echt
probleem, want deze inzender deed buiten mededinging mee).
Bijzondere gevallen
Het woordje "mum" staat wel in het
Groene Boekje, maar niet onder de letter m maar onder de letter i,
namelijk in de z.g.n. woordcombinatie of woordgroep "in een mum van tijd". Mum
doet dus wel mee.
Het woordje "ener" staat wel in het Groene Boekje, maar niet onder
de letter e maar onder de letter t, namelijk in de woordcombinatie
"ter ener zijde".
Het woordje "uwen" staat wel in het Groene Boekje, maar niet onder
de letter u maar onder de letter t, namelijk in woordcombinatie
"te uwen gerieve".
Het woordje "uwer" staat wel in het Groene Boekje, maar niet onder
de letter u maar onder de letter t, namelijk in de woordcombinatie
"te uwer informatie" en "te uwer verjaring".
De afzonderlijke letters e, i, m, n, r, u, en w.
Je kunt er natuurlijk over twisten of één letter een woord is. Maar het
Groene Boekje geeft elke letter van het alfabet wel afzonderlijk weer, als
zelfstandig naamwoord, inclusief een meervoudsvorm. Bijvoorbeeld: de e,
meervoud: e's. Ik vind dat een zelfstandig naamwoord ook een woord is, én het
feit dat het in het Groene Boekje staat betekent dat de zeven letters van
WIMMENUM ook in hun eentje mee mogen doen.
In bijgaande lijst "IN GROENE BOEKJE" vindt u alle woorden
die volgens de opdracht zijn toegelaten, met daarachter aangevinkt welke
inzenders deze hadden.
Aanvoegende wijs
Werkwoorden kennen bij de vervoeging ook
een "aanvoegende wijs": Men neme, men geve, leve de koningin etc. Met de
letters van WIMMENUM zijn er nogal wat werkwoorden waarvan men de aanvoegende
wijs kan maken, namelijk:
meien meie
met groen versieren; bijv. "men meie de zaal tot een feestelijk geheel".
menen mene "men mene niet dat ..."
mieren miere "als het niet direct lukt miere men maar
lekker verder"
muieren muiere betekent o.a. mengen, dus "men muiere die
en die stoffen..."
murwen murwe zacht maken. (maar murwe is ook de verbogen
vorm van murw)
nemen neme in recepten; "men neme ..."
neren nere kolken; bijv. "malen opdat het water
om de dammen nere". Aangezien het werkwoord neren niet in het Groene Boekje
staat, is "nere" niet meegeteld.
nummeren nummere "men nummere de woorden in oplopende volgorde"
reien reie "men reie de loper en de ligger ..."
ruien ruie "bij vreugde ruie men een rondedans"
uieren ? ik kan helaas geen
voorbeeld bedenken waar de aanvoegende wijs van dit werkwoord gebruikt zou
kunnen worden.
uniëren uniëre "men uniëre de provincies tot een
republiek"
urmen urme "als het tegenzit urme men er maar
lekker op los"
weren were "men were zich als de vijand aanvalt!"
wurmen wurme "met geduld wurme men de draad door de
naald"
Verbogen vormen
Met wien hoeft niet de plaatsnaam Wien bedoeld te worden, maar een
verbogen vorm van "wie". Bekend uit "Wiens brood men eet diens woord men
spreekt", en in dit geval het betrekkelijk voornaamwoord met uitgedrukt
antecedent in de 3e naamval en in voorzetselbepalingen, zoals "de
jongen wien ik het boek gaf". Tegenwoordig zeggen we "de jongen aan wie ik het
boek gaf". Deze verbuiging komt niet in het Groene Boekje voor, wel in Van Dale.
Verbogen bijvoeglijke naamwoorden
Deze staan allemaal in het Groene Boekje.
Bijvoorbeeld: immune is de verbogen vorm van immuun, net als "grote" van
"groot".
Vergrotende trap
Immuner is de vergrotende trap van immuun, net als "groter" van "groot".
Alleen is "groter" wel afzonderlijk in het Groene Boekje terecht gekomen, maar "immuner"
niet, vermoedelijk omdat het te weinig (of misschien wel nooit!) voorkwam in de
geraadpleegde literatuur.
Geen probleem bij de jurering van deze puzzel, want niemand had "immuner".
Accenten
Er is door mij niet gelet op trema's en accenten. Dus reunie en reünie zijn
goed, uniëren en unieren etc.
Niet in de Officiële Woordenlijst der Nederlandse taal,
wel in woordenboek(en)
Een woord wordt pas in het Groene Boekje opgenomen als het met een bepaalde
minimale frequentie voorkomt in geschriften. Daarom staan sommige woorden die
wel tot de Nederlandse taal behoren er gewoon niet in. Omdat in de opdracht van
de puzzel stond dat het Groene Boekje maatgevend is, tellen ze hier niet mee.
Maar in het overzicht heb ik ze wel opgenomen:
ieme en imme (honingbij, bijenzwerm), en hun meervoud: iemen en
immen. Merkwaardig dat de inzenders van deze woorden het meervouw iemen niet
hebben vermeld.
mir (Russich, vrede) staat tegenwoordig gewoon in de dikke Van Dale (13e
druk).
mu (toestand die positief noch negatief is) staat in de dikke Van Dale
(13e druk).
umer. Een probleemgeval. Staat in de 13e druk van Van Dale,
maar met de aanduiding van geregistreerd handelsmerk. Omschrijving: melkproduct
tussen yoghurt en kwark. Moet ik dit nu als een (handels)naam beschouwen, of
heeft het al dezelfde status al "aspirine" en "maggi"? Ik heb besloten (omdat
het in Van Dale ook gewoon met een kleine letter staat) dat dit woord wel
mee mag doen.
Wel in de Officiële Woordenlijst der Nederlandse taal,
niet in Van Dale!!
Ik had niet verwacht dat dát het geval zou kunnen zijn. Toch bleek dit op te
treden:
Het Groene Boekje geeft als een meervoudsvorm van wei: "weien". Van Dale kent
alleen "weiden".
Het Groene Boekje kent het woord "mimer" (zelfstandig naamwoord). Van Dale kent
dat woord niet.
Deze twee woorden heb ik wel mee laten tellen.
Niet door mij geaccepteerde woorden
eier. Ingezonden door Pieter en Wim. Komt
alleen voor in samenstellingen (eierkoek, eierschaal etc.) maar niet als
zelfstandig woord. Telt dus niet mee.
euri. Als alternatief meervoud van
euro in plaats van euro's. Leuk gevonden Harry!
inner. Waar de geachte inzender
(Mark den Boer) aan denkt bij dit woord is mij niet bekend. Het zou kunnen zijn
dat hij denkt aan zoiets als "Tennis is tegenwoordig in, maar golfen is nog
inner". De trits in – inner – inst komt echter niet in Van Dale voor. Het zou
ook kunnen dat Mark denkt aan de uitdrukking "inner cicle" die tegenwoordig wel
in Van Dale staat, maar ik beschouw dat als één uitdrukking, waarvan je "inner"
niet zomaar als los woord kunt beschouwen. Dit woord telt dus niet mee.
meeuwin. Heel leuk bedacht
door Harry van Hoorn en Peter Zwijnenberg; als een vrouwtjesleeuw een leeuwin
heet moet een vrouwtjesmeeuw wel een meeuwin zijn!!!
mumien (Mark den Boer) kan ik niet
thuisbrengen. Telt niet mee.
ni. Staat wel in Van Dale, maar als
afkorting van nikkel. Telt niet mee.
nui (Arjen Steigstra) kan ik niet
thuisbrengen, telt niet mee.
remie (Mark den Boer) kan ik niet
thuisbrengen. Is volgens mij een jongensnaam. Telt niet mee.
De geografische namen Eenrum, Eenum,
Eire, Emmen en Wien, ingezonden door Harry van Hoorn vergezeld van de mededeling
"doen niet mee".
De plantennaam nerium, eveneens van
Harry bij de groep "doen niet mee".
En dan nu: De uitslag!
Prijs nr. 1 (foto 20x30 cm van de Wimmenumer)
Deze gaat naar degene die de meeste woorden had
volgens de puzzelomschrijving. Dus Groene Boekje uitgebreid met
werkwoordvervoegingen.
Zelf kom ik dan tot 150 woorden.
De meeste woorden had Mw. Nel Scholten-Ballast met 124 stuks.
Eigenlijk zou Mw. Scholten een paar strafpunten moeten krijgen, want ze had ook
een paar woorden die helemaal niet gevormd kunnen worden uit het woord
WIMMENUMER, namelijk "ruwer" en "ruimer". Maar dan nog blijft zij koploper, want
de eerstvolgende inzender is Mark den Boer met 113.
Alle toegelaten woorden en de score per inzender voor deze categorie vindt u op
deze link: Groene Boekje
(Het laden van deze grote tabel kan even duren; 1 minuut bij gebruik van een
gewone inbelverbinding).
Prijs nr. 2 (foto
20x30 cm)
Deze gaat naar degene die de meeste woorden had volgens de puzzelomschrijving
plus de woorden die nog in Van Dale (13e druk) zijn te
vinden. Een probleem is dan dat Ier (met een hoofdletter) niet is
toegelaten (een naam) maar ier (met een kleine letter) wel. Niet alle inzenders
maakten onderscheid tussen hoofd- en kleine letters. Heel genereus heb ik maar
aangenomen dat met ier "gier" werd bedoeld en met ieren geen inwoners van
Ierland maar het uitrijden van (g)ier....
Ik tel dan 190 toegelaten woorden (dus 40 meer dan volgens het Groene
Boekje). De meeste hiervan had Peter Zwijnenberg met 132 stuks.
De lijst van deze 40 extra woorden vindt u op deze link:
Van Dale
Prijs nr. 3 (foto
18x24 cm)
Deze gaat naar de sportieve inzender Arjen Steigstra, die meedeelde
buiten mededinging mee te doen, omdat hij op internet een programma had gevonden
dat automatisch alle woorden zoekt die uit een opgegeven woord gevormd kunnen
worden!!!! Dat programma heet "maanrag" (een anagram van het woord "anagram"!).
U vindt het op
http://www.xs4all.nl/~onnoz/maanrag/download.html
De woordenlijst die aan dit programma ten grondslag ligt komt niet overeen met
het Groene Boekje, en ook niet met Van Dale. Daardoor komt dit programma (en dus
Arjen Steigstra) niet eens tot het hoogste aantal woorden, noch bij mijn 1e
prijs-categorie (112 van de 150), noch bij mijn 2e prijs-categorie
(120 van de 190).
Prijs nr. 4 (foto
18x24 cm)
Deze gaat naar de enige inzender van een prachtig woord dat op één na
alle letters van WIMMENUMER gebruikt, en dat keurig in de Van Dale staat,
namelijk: MEINUMMER. Dit woord werd opgegeven door Harry van Hoorn.
Prijs nr. 5 (foto
13x18 cm)
Deze gaat naar degene die de meeste woorden als enige inzender op zijn
naam had: Mark den Boer. Mark vond er zeven die niemand anders had. Vier
daarvan staan zelfs in het Groene Boekje (GB), de overige drie niet, maar wel in
de Van Dale (VD):
meui (= tante) VD
meuien (meervoud van meui) VD
neren (als meervoud van
het zelfstandig naamwoord "de neer", maar ook als werkwoord (kolken)) GB
uniëren (verenigen) GB
ureum (pisstof, grondstof voor kunsthars) GB
uwer (= van u) GB
wien (= aan wie) VD
Een troostprijs (foto 10x15 cm)
Voor Martin van de Lende, die als enige de
aanvoegende wijs van het werkwoord nummeren had: "nummere". (Denk aan: "men
nummere de woorden in oplopende volgorde")
Nog een troostprijs (foto 10x15 cm)
Voor de jongste inzender Pieter, waar zijn
vader over schreef: "is helemaal gek van molens en kwam al surfende op de site
van de Wimmenummer terecht."
Een poedelprijs (twee ansichtkaarten van de
Wimmenumer)
Voor Arie Korpershoek die zowel in de
categorie "Groene Boekje" als "Groene Boekje + Van Dale" de minste woorden had
(52). Althans, dat was de situatie op de dag voor de sluiting van de
inzendtermijn, toen ik de balans opmaakte. Niet wetende dat op 10 maart, 3 uur
voor middernacht, nog een inzending binnenkwam die een nog slechter figuur
sloeg. Dat deed mij op het laatste moment besluiten tot het toekennen van
Een "poedelpoedelprijs" (één
ansichtkaart van de Wimmenumer)
Voor Thijs Michielsen, die met 30 correcte woorden niet alleen het
allerslechtste uit de bus kwam, maar bovendien een record brak met woorden die
helemaal niet gevormd kunnen worden uit de letters van WIMMENUMER, vijf stuks,
namelijk ruimer, wiet, niet, miet en riet!!!
De prijzen worden binnenkort toegestuurd of meegenomen
naar de vergadering van De Hollandsche molen voor degenen die ik daar hoop te
ontmoeten.
Tenslotte
Alle inzenders heel hartelijk dank voor de moeite
die zij hebben genomen om mee te doen.
Overigens is het mij opgevallen dat kennelijk niemand het scrabblespel ter hand
heeft genomen om de letterblokjes als hulpmiddel te gebruiken. Want degene die
dat geprobeerd zou hebben, had ontdekt dat je het woord WIMMENUMER helemaal niet
kunt vormen, omdat er in het spel maar twee letters M zitten... Niemand heeft
dan ook opgemerkt dat de samensteller van de puzzel digitaal heeft zitten
sjoemelen bij de foto die in de inhoudsopgave van de website stond:
