Wateras

Op de wateras zitten het onderwiel en het scheprad. De wateras van de Wimmenumer is van hout, en is ca. 38 x 38 cm dik. De eiken as die er inzat stamde uit 1939 (aangebracht door molenmaker Poland). Hij was behoorlijk verrot ter plaatse van het scheprad en de taats. Maar ja, wat wil je met al dat water dat er steeds opklettert! De as is gelagerd in twee stukken hardsteen, waarin een halfcirkelvormig holletje is uitgehakt. Om slijtage van het hout te voorkomen, zijn in de houten as z.g.n. stalen schenen ingelaten.

De stenen liggen op de waterasbedding (dat woord werd in 1926 gebruikt in een rekening van de molenmaker). De hele constructie van het lager aan de schepradzijde dat de zijdelingse en axiale krachten van de wateras moet opvangen, heet "de stoel". Dat begrip komen we al in een molenmakersrekening uit 1812 tegen, waarin gesproken wordt van een nieuwe "eiken stoel en stoelbalk".

 

In 1988 heeft molenmaker Gerrit Moejes, samen met zijn opvolger Ed Kueter, de wateras vernieuwd. Die is nu uitgevoerd van bilinga, dat nagenoeg niet kan verrotten. We zien hier de as in de werkplaats van Moejes aan de Molenkade te Alkmaar/Oudorp. De sleuven voor de schenen zijn al gefreesd. Eén scheen ligt er, als voorbeeld, bovenop.

Daarna volgen twee foto's van het weghalen van de oude as en het aanbrengen van de nieuwe in 1988.

 

 

 


Van links naar rechts: Molenmaker Gerrit Moejes, zijn opvolger Ed Kueter, vakantiehulp Arnold Hage en mijn vader P.Th.Zwijnenberg

 

 

Anekdote

Aan de wateras is nog een aardige anekdote verbonden. Tot 1962 was de wateras vanuit de keuken gewoon zichtbaar; de keuken was nog niet betimmerd, en je zag achter de open trap naar de rookzolder de wateras liggen. Toen mijn moeder een keer vlees had gebraden, had ze de grote pan met vlees en jus tussen de traptreden door op de wateras gezet. Die stond net horizontaal, en dat was een mooi koel plekje (een koelkast hadden we toen nog niet).

Maar een héel enkele maal liet Klaas van der Oord (van de boerderij aan de Krommedijk) de molen nog wel eens draaien. Hij had de kunst afgekeken van de laatste molenaar Jan Blom, waar hij als jonge jongen nog wel eens kwam. U voelt het al aankomen.... Dat gebeurde ook op die dag dat die pan jus daar op de wateras stond!!! De wateras kwam in beweging, mijn moeder hoorde een klap, en daar lag de pan met de jus en het kostelijke vlees! Gevallen op een vies smerig stenen straatje dat zich onder de wateras bevond!